ข้ามไปเนื้อหา

พระกวีนิพนธ์ฯ/เรื่อง 4

จาก วิกิซอร์ซ
สารบัญ
กลอนจารึกลับแลไฟ
ของ หม่อมเจ้าพูนพิศมัย ดิศกุล
พระนิพนธ์ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ
  1. พระนิพนธ์สำหรับพระองค์เอง เพื่อเฉลิมพระเกียรติรัชกาลที่ 1
  2. พระนิพธ์สำหรับเจ้าจอมมารดาชุ่มในรัชกาลที่ 4 เพื่อเฉลิมพระเกียรติเจ้าแม่วัดดุสิต
  3. พระนิพธ์สำหรับหม่อมเฉื่อย เพื่อเฉลิมเกียรติท้าวเทพกระษัตรี
  4. พระนิพธ์สำหรับสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์ เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอฯ กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์
  5. พระนิพธ์สำหรับเจ้าจอมมารดาแล เพื่อเฉลิมเกียรติพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ)
  6. พระนิพธ์สำหรับคุณหญิงเลื่อม มนตรีสุริยวงศ์ เพื่อเฉลิมเกียรติพระยาวิชิตสงคราม (ทัต)

คำอธิบาย เนื่องไนงานรัชดาภิเษก ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชชกาลที่ 5 เสด็จดำรงราชสมบัติมาได้ครบ 25 ปี อันเป็นเวลาครบเสี้ยวศตวรรษ จึงมีการพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลตามคตินิยม ในงานภาคต้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให่มีงานและแต่งลับแลไฟอุทิศแด่บรรพบุรุษนารีผู้มีคุณูประการแด่บ้านเมืองมาแต่ปางก่อนที่พระราชวังบางปอินเมื่อปลายเดือนกันยายน พ.ศ. 2436 เสด็จพ่อทรงแต่งโคลงติดลับแลของพระองค์เอง และมีผู้ขอให้ทรงแต่งประทานด้วย ดังต่อไปนี้

เมื่องานรัชดาภิเษกในรัชชกาลที่ 5 ร.ศ. 112
ของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ
เฉลิมพระเกียรติยศ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
1ประทีปอุทิศเบื้อง บัวบาท
สมเด็จบรมนาถพุทธ ยอดฟ้า
องค์ปฐมบรมราช วงศ์จัก กรีแฮ
สืบพระวงศ์มาห้า รัชชได้ผดุงสยาม ฯ
2บ้านเมืองเรืองรุ่งพ้น ภาคสมัย อื่นเอย
เจริญเกียรติเกริกนามไทย ทั่วหล้า
พระนครเพิ่มพูนไพ บูลย์สมบัติ
ต่างประเทศมาค้า แข่งให้ไทยเกษม ฯ
3เจริญสุขทุกทั่วหน้า ชนนิกร
เพราะพระเดชอดิศร ปกเกล้า
ปานประหนึ่งว่าบิดร ถนอมบุตร
เพียรเพิ่มสุขปลดเศร้า สิ่งร้ายขยายเข็ญ ฯ
4เป็นราชนิติฉนี้ ในพระวงศ์
ทรงสืบสันตติพงศ์ ผ่านฟ้า
บัดนี้พระเบญจองค์ เกศกษัตริย์
ผ่านภพครบยี่สิบห้า ศกได้โดยประมวญ ฯ
5ถึงอภิลักขิตเสี้ยว ศตพรรษ
อดีตราชมีเสมอรัชช์ แต่เก้า
ลุลาภราชสมบัติ ยืนเนื่อง นานแฮ
ปราโมทย์จึงโปรดเกล้า สั่งตั้งการฉลอง ฯ
6ทรงคำนึงถึงพระผู้ ไปยกา ธิราชแฮ
กู้ชาติราชวงศา สฤษดิ์ตั้ง
พระเดชพระคุณหา ใดเปรียบ ไม่เลย
ควนสถิตย์เป็นนิตย์ทั้ง ทั่วด้านแดนไทย ฯ
7พระโองการตรัสให้แต่ง ชวาลา
ปรุงประดับพวงผกา กลิ่นเกลี้ยง
ทรงอุทิศบูชา เฉลิมเกียรติ ถวายแฮ
สนองพระคุณพระเลี้ยง โลกให้ไทยเกษม ฯ
8ขออำนาจราชกิจเกื้อ พิธีการ
อาทิคือศีลทาน ท่านตั้ง
อีกพระอภินิหาร อดีตราช
ความรักภักดีทั้ง แห่งข้าฝ่าลออง ฯ
9จงนำสัมฤทธิ์พร้อม ศุภผล
แด่พระจอมภูวดล ดิลกหล้า
เสวยสวัสดิมงคล เกษมสุข เสมอเทอญ
เจริญพระชนม์อยู่ช้า ร่วมร้อยพรรษกาล ฯ
ของเจ้าจอมมารดาชุ่ม รัชชกาลที่ 4
เฉลิมพระเกียรติเจ้าแม่วัดดุสิต

16
ประทีปอุทิศเฉลิม พระเกียรติเพิ่มเติม
เจ้าแมาวัดดุสิตโดยหมาย
ท่านคือพระนมพระนารายณ์ โกษาสองนาย
ก็บุตรพระแม่มีคุณ
พระเกษียรเพียรเลี้ยงสามดรุณ สามเลิศลือบุญ
ละอย่างละอย่างต่างกัน
หนึ่งได้ครอบครองมไหศวรรย์ หนึ่งนายกอัน
อริระย่อยอมหนี
หนึ่งเป็นทูตาธิบดี เจริญราชไมตรี
ยุโรปให้ก้องเกียรติไทย
จะหาคู่เปรียบเทียบใคร ที่จะอุปมัย
เหมือนหย่างพระแม่ห่อนเห็น ฯ
ของหม่อมเฉื่อยในกรมหมื่นดำรงราชานุภาพ
เฉลิมพระเกียรติท้าวเทพสตรี

1คราวพม่ามาติดตั้ง ตีถลาง
ไทยวิบัติขัดทาง รบเร้า
เพราะเหตุพระยาวาง วายชีพ
หากท่านผู้หญิงกล้า ออกสู้ต่างผัว ฯ
2มีชัยไทยชนะด้วย หญิงดี แม่เอย
บรมนาถราชจักรี จึ่งตั้ง
เปนท้าวเทพสตรี ตราชอบ ไว้แฮ
เชิดชื่อลือเกียรติทั้ง ปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือ ฯ
ของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน
เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ
เจ้าฟ้ากรมหลวงวิสุทธิกษัตรีย์

11
แสงโคมจะส่องหา ทูลหม่อมอาพระองค์หญิง
ห่อนเห็นพระองค์จริง แต่พระเกียรติพระนามยล
สมเด็จขนิษฐา เจ้าฟ้าจันทรมณฑล
สิริสร้อยธโสภณ วรภาคะวดี
กรมหลวงธิราชตั้ง นามวิสุทธิกษัตรีย์
หากคงพระชนม์มี จะแสนรักเราหลานหลาน ฯ
ของเจ้าจอมมารดาแล
เฉลิมเกียรติพระยาอัพพันตริกามาตย์ (ดิส)

พระยาข้าเก่าเบื้อง บัวบาท
สมเด็จมกุฎราช ร่มเกล้า
อัพภันตริกามาตย์ ดิศชื่อ เดิมแฮ
พระโปรดประมวญเข้า พวกผู้ภักดี ฯ
ของคุนหยิงเลื่อม มนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค)
เฉลิมเกียรติพระยาวิชิตสงคราม (ทัต)
จางวางเมืองภูเก็ต

1เมืองถลางข้างด้านปละ วันเอาะ
ภูเก็ตเป็นบ้านเนาะ รกร้าง
เดิมหลวงมหาดไทยเสาะ หาที่ เหมืองแฮ
พบแร่เรียกลูกจ้าง จัดตั้งทำเหมือง ฯ
2ไป่นานการเติบตั้ง เมืองตึก เต็มแฮ
จ้องแจกแจกอึกทึก ค่ำเช้า
เภาไฟรถม้าคึก คับคั่ง
จึงโปรดให้เปนเจ้า บุรขึ้นกรุงศรี ฯ
3แล้วเลื่อนเกียรติยศทั้ง ประทานนาม
พระยาวิชิตสงคราม โปรดตั้ง
พานทองและตราความ ชอบพระราช ทานแฮ
ตำแหน่งจางวางรั้ง ทั่วแคว้นแดนถลาง